یادداشت | شهر "نَفَس" می‌خواهد
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، فرهنگ مانند هواست و سالم سازی آن نیز مثل هوا باعث سرزندگی و دوری از بیماری هاست. اما آیا فرهنگ و فرهنگ سازی صرفا به فعالیت های توده ای و یا فردی و یا حتی گروهی منتهی می شود؟ آیا با وجود این همه فعالیت های خرد و کلان فرهنگی، مشکلات فرهنگی و دینی مرتفع شده است؟ تفاوت روند فرهنگ سازی امروز با دهه پنجاه و شصت چیست؟
این نوشتار به بررسی یکی از مهمترین علت های فرهنگ سازی که کمتر روی آن تمرکز شده و در برخی اوقات به شدت مغفول مانده اشاره خواهد داد.
فرهنگ سازی برای شروع یک انقلاب جهانی یکی از زیباترین و اعجاب انگیزترین کارهای امام بود که در تاریخ ماند. چنان فرهنگ سازی قوی که در مقابل قدرت و مانور رسانه ای آن زمان طاغوت در ایران، هضم نشد و کار را به جایی رسانید که امام در فرانسه اعلامیه می داد در دورترین روستاهای ایران، خوانده می شد.
این گروهی و تشکیلاتی عمل کردن یکی از نقاط قوتی است که حتی شهید مظلوم بهشتی نیز در گفته هایش می گوید: ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﻓﻘﺎ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ ﺣﺪود ﺳﻰوسه ﺳﺎل اﺳﺖ ﺗﻼﺷﮕﺮى دارم و در اﻳﻦ ﺳﻰوسه ﺳﺎل ﺣﺪود ﺳﻰویک ﺳﺎﻟﺶ ﻛﺎر دستهﺟﻤﻌﻰ داﺷﺘﻪام. این یعنی نیروی انسانی منسجم همیشه کارساز است حتی در نبود امکانات مالی.
اما باید گفت که انقلاب اسلامی بحمدالله شکل گرفته و ما از این مرحله گذر کردیم و وارد مرحله جدید و مهمی به نام تشکیل دولت و جامعه اسلامی شده ایم. تحقق این امر مهم، مانند شروع نهضت، حائز نکات در خور خود و به روز است.
انجام فعالیت های فرهنگی متناسب با آسیب های دهه 50 و 60 ، به موقع و صحیح بود؛ اما با تغییر شمایل آسیب ها و تهدیدات جدید جنگ نرم، باید اقدامات متقابل و حتی به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی، تولیدات فرهنگی سالم داشته باشیم. این تولید به این معناست که توجه به به روز شدن آسیب ها باید نوع فعالیت فرهنگی هم به روز شود.
برفرض مثال شیوه تبلیغ و تولیدات فرهنگی امیرمومنان علیه السلام در برخورد با آسیب های اجتماعی با شیوه برخورد امام صادق علیه السلام در این امر در دو بازه زمانی متفاوت، نیز متفاوت است.
آن زمانی که انقلاب اسلامی اتفاق نیفتاده بود و ما در حکومت طاغوت بودیم، کار تربیتی فردی کارساز و مورد نیاز بود و در حال کادرسازی برای آینده انقلاب بودیم، اما امروز نظام اسلامی تشکیل شده است، آیا اکتفا به امر تربیت فردی که صد البته باید و حتما انجام بگیرد کافی است؟ آیا قدرت سالم سازی محیط رفتاری و فکری جامعه اسلامی نباید در دستور کار قرار گیرد؟
رهبر معظم انقلاب درباره کار اساسی مسائل فرهنگی می فرمایند: دو کار اساسی و اصلی [در مسائل فرهنگی] است که باید انجام بگیرد؛ یکی تولیدات فرهنگی سالم در زمینه‌های مختلف، و یکی جلوگیری‌از تولیدهای مضر و به اصطلاح متاع و کالای مضرّ فرهنگی؛ به نظر من این جزو کارهای اساسی است.
جلوگیری از تولیدات مضر فرهنگی کار تشکیلات فرهنگی است که امروزه متشکل از دغدغه مندان انقلابی و نهادهای ذی ربط فرهنگی است.
البته گلایه هایی از سر دلسوزی به نهادهای فرهنگی دولتی هست که واقعا وضعیت فرهنگی کشور مانند هوای تهران شده که فقط چند روز آن در وضعیت سالم به سر می برد!
محیط سازی برای انجام فعالیت های فرهنگی مثل همان هواست که باید برای پاک سازی آن برنامه ریزی کرد. فعالیت تربیتی و فرهنگی فردی و گروهی در سطح جامعه نیاز به جامعه احترام گذار به هنجارهای دینی را می طلبد تا کار تربیتش رشد و نمو بهتری پیدا کند و اصلا در حکومت اسلامی باید این اتفاق بیفتد.
چرا در رسانه های ما این قدر تناقضات فرهنگی عیان و مشهود است؟ چرا در رسانه ملی ما پوشش بانوان البته در حد نه چندان مورد قبول، اسلامی است اما فضای مجازی و سینمای ما این قدر ولنگاری وجود دارد؟
چرا برخی تئاترهای روی پرده، تا این حد راحت! به هنجارشکنی فرهنگی و تولید مضرات فرهنگی مشغول اند و نهاد فرهنگی مسئول هم ککشان نمی گزد؟
چرا بیلبوردهای تبلیغاتی به اصطلاح ایرانی، چیزی تقریبا غیرایرانی را رواج می دهند؟ مگر تبلیغ کالای ایرانی ملاک نبود پس چرا هنوز بعد از گذشت یک فصل از آغاز سال ۹۷ بیلبوردهای و تابلوهای تبلیغاتی رنگ و لعاب ایرانی به خود نگرفته است؟
در طول روز در محیط عمومی شهر میلیون ها چشم در حال دیدن اطراف پیرامون خود هستند، آیا می توان به جرأت گفت که پیرامون خود را اسلامی می بینند؟ آیا با ورود به شهر تهران ما با پایتخت یک کشور اسلامی مواجه هستیم؟ به چه علت در دروازه مهمترین و بزرگترین فرودگاه کشور یعنی فرودگاه امام خمینی(ره) نماد اسلامی و ایرانی نمی بینیم و بالعکس، تا چشم کار می کند تبلیغ خودروی بی ام و و گوشی های سامسونگ وجود دارد؟
آیا در شأن کشور اسلامی هست که بافت سنتی اسلامی شهری را رها کرده و شمایل غربی به خود بگیرد؟ حدود 15 تا 20 سال پیش اگر برای نمونه نوین شهری و شمایل اروپایی در ایران می خواستیم مثالی بزنیم بزرگراه نواب صفوی تهران را یادآور می شدیم؛ اما الان این بزرگراه در هیاهوی ساخت و ساز و نمادهای غربی ذره ای بیش نیست.
محیط جامعه اسلامی باید یادآور خدا باشد و حتی اگر شخصی بخواهد خطایی کند علاوه بر فرهنگ عمومی که رکن آن امر به معروف و نهی از منکر است، محیط سازی شهری هم روی ذهن و هم روی رفتار شخص اثر می گذارد، اجازه خطا را بسیار کاهش می دهد.
.jpg)
برای مثال فرهنگ غنی دینی شهر مقدس قم، با وجود مهاجرپذیری بالای این شهر، هضم کننده دیگر فرهنگ های ورودی به شهر را داراست. محیط سازی در قم با دیگر شهرها متفاوت است و در ایام ولادت و شهادت ائمه طاهرین(ع) و مراسم های ملی چهره ای متفاوت با دیگر شهرها دارد.
محیط سازی چند گزینه مهم دارد که اگر مسئولین امر به آن توجه کنند می توانند به صورت غیرمستقیم بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی را به هنجار تبدیل و حتی اثرات آن را تا خانه فرد فرد اعضای جامعه ببرد.
اولین گزینه آن تصاویر مورد استفاده در تبلیغات و یا کلیپ های تصویری پخش شده در تلویزیون های شهری است که اتفاقا ظرفیت بالایی برای این امر دارند. سنجش های دینی به کاررفته در این گونه تصاویر، القای غیرمستقیم فرهنگ در ذهن مخاطب را داراست. به عنوان مثال نمادهای اسلامی به کاررفته در مساجد و مشاهد مشرفه.
دومین گزینه مهم، تکرار این گزاره ها در طول زمان و با ادبیات مشخص و سلسله مند در سطح شهر است، مانند سنجش هایی که در طول سال برای زنده نگه داشتن فرهنگ انقلاب توسط امام و رهبرمعظم انقلاب تدبیر شده اند مثل سوم خرداد، هفته استکبارستیزی، هفته دفاع مقدس، نهم دی، 22 بهمن، روز جمهوری اسلامی و ...
سومین گزینه آن نیز انبوه سازی این گزاره هاست. اِلِمان های به کار رفته در شهرها، توزیع وسیع بیلبورد و تابلوهای شهری، تعبیه تابلوهای فرهنگی در شهرها، ساخت خوراک فرهنگی یک دست برای اصناف مختلف در زمینه های فرهنگی پیرامون کاری آن ها همه و همه به انبوه سازی ساخت محیط فرهنگی کمک می کند.
آخرین کلام را با مردم شریفی که این نوشتار را مطالعه می کنند عرض کنم که فرهنگ سازی محیطی درست است که به دست دولتمردان و مسئولین باید انجام بگیرد اما این وظیفه ما را در قبال این امر مهم کمرنگ نمی کند و حتی باید جبران کم کاری مسئولین را نیز انجام بدهیم. چون محیط پیرامون زندگی ما بر روی نسل ما نیز اثر گذار است و باید از خود شروع کنیم.
تمامی صنوف ایرانی اعم از کارمند و کارگر و طلبه و نظامی و خانه دار و شغل آزاد، همه و همه در این امر مسئولند و هر کدامشان مبلغ اسلامند. باشد که با عمل به این حرکت مهم اما ساده، گامی در تحقق اهداف انقلابمان که زمینه سازی ظهور حضرتش است برداریم ان شاءالله. /829/ی۷۰۲/س
حجت الاسلام محمدمهدی مرادی، پژوهشگر حوزه علمیه قم